Arolwg o’r Beibl: Llyfrau’r Gyfraith

Dyma grynodeb o gynnwys llyfrau’r gyfraith.  Yn y siart (gweler y rhestr neu’r PDF isod) mae’r amser yn nodi pryd yr ysgrifenwyd y llyfrau. Mae’r rhaniadau yn fras iawn i roi syniad o’r cynnwys, a phwrpas yr adnod allweddol yw nid nodi adnodau enwocaf y llyfr ond un o’r adnodau sy’n crynhoi rhai o’r prif negeseuon.

Mae llyfrau’r gyfraith yn gosod sylfaen i’r Beibl. Yma cawn hanes Duw yn creu’r byd, y cwymp i bechod ac addewid Duw am iachawdwriaeth. Mae’n cyflwyno i ni’r ddealltwriaeth Gristnogol sylfaenol o gyflwr y byd. Nodaf yn sydyn 3 o’r prif themâu.

1. Dechreuad pobl Dduw

Mae hanes y patriarchiaid yn darlunio y prif wirioneddau am achubiaeth pobl Dduw. Abraham yn dangos pwysigrwydd ffydd, Isaac yn dangos yr angen am enedigaeth wyrthiol a Duw yn darparu oen yn aberth yn ein lle. Mae Jacob yn ein hatgoffa mai pechaduriaid sy’n cael eu troi yw pobl Dduw a Joseff yn dangos mai Gwaredwr gwrthodedig sy’n ein hachub. Ond daw’r darlun amlycaf o iachawdwriaeth yn yr Exodus o’r Aifft a’r Pasg.

2. Y Gyfraith 

Gellir rhannu’r cyfreithiau yn rhai seremonïol, sifil a moesol. Pwrpas y gyfraith, yn ogystal â llesteirio drygioni yn y gymdeithas, yw dangos ein pechod ni a sancteiddrwydd Duw, a’n harwain ni at Grist.

3. Cyfamod 

Mae Duw yn ei ymrwymo’i hun wrth ei bobl trwy’i gyfamod.  Mae cyfamod â Noa ac Abraham ond yn arbennig â chenedl Israel o Fynydd Sinai.  Cofiwn mai ystyr ‘Hen Destament’ yw ‘hen gyfamod’.  Mor rhyfeddol fod Duw mor fawr wedi’i ymrwymo’i hun wrth ei bobl trwy gyfamod.

EXODUS

• Awdur: Moses
• Amser:  c.1445 CC -1440 CC
• Lleoliad: Aifft i Sinai
• Pwrpas: Duw yn prynu ei bobl o gaethiwed
• Athrawiaeth: Prynedigaeth, cyfraith Duw
• Cynnwys: (Pennod)
• 1-13 Yr exodus o’r Aifft
• 14-18 O’r Môr Coch at Sinai
• 19-40 Cyfreithiau Sinai
• Adnod Allweddol 34:6-7

LEFITICUS

• Awdur: Moses
• Amser:  c.1445 CC -1400 CC
• Lleoliad: Sinai
• Pwrpas: Sut i addoli a byw yn sanctaidd
• Athrawiaeth: Iawn, sancteiddrwydd
• Cynnwys: (Pennod)
• 1-7       Aberthau
• 8-10   Offeiriaid
• 11-17   Aflendid a glendid seremonïol
• 18-27 Y bywyd sanctaidd
• Adnod Allweddol: 19:2

NUMERI

• Awdur: Moses
• Amser:  c.1445 CC -1400 CC
• Lleoliad: O Sinai i Moab
• Pwrpas: Olrhain trafferthion y daith
• Athrawiaeth: Y bywyd Cristnogol
• Cynnwys: (Pennod)
• 1-9     Wrth fynydd Sinai
• 10-21 Y daith i Moab
• 22-36 Yn Moab
• Adnod Allweddol: 14:9

DEUTERONOMIUM

• Awdur: Moses
• Amser:  c.1401 CC – 1400 CC
• Lleoliad: Gwastadedd Moab
• Pwrpas: Atgoffa’r bobl o Gyfraith Duw cyn mynd i Wlad yr Addewid
• Athrawiaeth: Cyfraith Duw
• Cynnwys: (Pennod)
• 1-4     Cofio’r gorffennol
• 5-26    Ailadrodd y Gyfraith
• 27-30  Adnewyddu’r cyfamod
• 31-34 Josua a ffarwel Moses
• Adnod Allweddol: 6:4,5